Presentación

Historia

As favorables condicións ambientais e de comunicación, así como a cantidade de restos de asentamentos humanos atopados de culturas posteriores, fannos pensar que esta zona xeográfica estivo habitada xa por grupos paleolíticos.

Das culturas prehistóricas será a castrexa a máis coñecida, tanto a nivel científico como popular. Identifícaa, especialmente, o tipo de asentamento ou hábitat, o castro -de aquí toma o seu nome- destacando non só polas características destes, senón tamén pola cantidade deles que aínda se conservan. No noso territorio municipal destacamos o Castro de Untia como orixe da cidade de Betanzos.

A cidade constrúese comezando pola cima do castro ou “croa” e esténdese arredor desta, utilízase e respecta, pois, a propia orografía do terreo. Neste punto máis alto é, precisamente, onde se está emprazada na actualidade a praza da Constitución, rodeada por edificios como: o Concello, o Pazo de Bendaña, a Torre, a igrexa de Santiago e unha serie de vivendas de madeira. Este material, que se utilizou na construción ata principios do s. XVIII, foi motivo da masiva destrución de casas nos incendios de 1569 e 1616.

Nun primeiro momento, Betanzos estendíase ata o primeiro recinto amurallado (rúas do Castro, Santiago, Lanzós e Ferreiros), os patios e hortas finalizaban nun muro que co tempo se transformaría en rúa. O segundo recinto abrirase polos séculos XIV-XV, aínda que os restos conservados datan do XIV, foron reconstruídos máis tarde xa na época dos Reis Católicos. Desta muralla, que rodeaba a cidade, chegou pouco ata os nosos días, aínda que aínda se pode distinguir. Case toda ten edificacións particulares encostadas, só se pode apreciar nalgúns tramos (100 m na rúa de Valdoncel), onde se ve a súa factura de cachotaría.

Catro portas e un poxigo, todas elas do século XV, daban acceso á cidade: a chamada Porta da Vila, en fronte ao Campo da Feira, foi derrubada no ano 1872 para ensanchar a entrada á vila; con ela tamén desapareceron as ameas e trasladaron os escudos que a coroaban. As outras tres portas eran (e na actualidade son): a da Ponte Nova, do Cristo e a da Ponte Vella. O tres son de forma apuntada, coas aberturas das reixas na primeira e na terceira; e a segunda presenta, por riba dun pequeno balcón, un Cristo e detrás, pintados, unha cidade cun sol e unha lúa.

No século XVII, e polas influencias do estilo Barroco, realízanse algunhas transformacións: xorden os balcóns, os soportais e ábrense xanelas nos muros que con anterioridade eran macizos (como ocorre no pazo de Lanzós); ademais realízanse outras obras dentro e fóra da cidade como: o pazo de Bendaña, a igrexa das Angustias, o convento de San Domingos, etc.

Santiago